Dlaczego ludzie robią to, co robią? Czy można celowo zaszczepić w osobie inne uczucia? Przez lata psychologowie badali te i inne pytania w drodze eksperymentów.
Chociaż niektórych z tych badań nie można dziś powtórzyć z powodu naruszenia granic etycznych, nie umniejsza to znaczenia ich ustaleń. Oto 10 najbardziej znanych eksperymentów psychologicznych w historii.
10. Eksperymenty z „psem Pawłowa”, 1904
W Rosji prawie nie ma osoby, która przynajmniej kątem ucha nie słyszała o eksperymentach naukowca Iwana Pawłowa. Niektórzy uważają je za sadystów, podczas gdy inni podkreślają, że odkrycie odruchów uwarunkowanych i bezwarunkowych rozwinęło zarówno fizjologię, jak i psychologię.
Nie dokonamy emocjonalnej oceny działań naukowca i opowiemy o istocie jego eksperymentów.
- Przez otwór (przetokę) w przewodzie pokarmowym zwierzęcia pobrano sok żołądkowy, zebrano do pojemnika i oszacowano jego ilość.
- Dano sygnał świetlny i jednocześnie podano psu pokarm. W tym czasie jej ślina została wydzielona, a sok żołądkowy przedostał się przez przetokę.
- Po chwili sygnał był jak poprzednio, ale nie podawano już jedzenia. Ale pies nadal wytwarzał ślinę i sok żołądkowy. Był to odruch warunkowy na bodziec zewnętrzny.
Wnioski: Eksperymenty Pawłowa umożliwiły ustalenie ścisłego związku między procesami psychicznymi i fizjologicznymi zachodzącymi w ciele istot żywych, w tym ludzi.
9. Eksperyment „Little Albert”, 1920
Do eksperymentu, prowadzonego przez dr Johna B. Watsona, wybrano dziewięciomiesięcznego malucha z sierocińca „Albert B”. Bawił się białymi puszystymi przedmiotami (motek włóczki, biały królik, oswojony biały szczur itp.), A na początku okazywał radość i przywiązanie do swoich zabawek.
Z biegiem czasu, kiedy Albert bawił się tymi przedmiotami, dr Watson wydał głośny dźwięk za plecami dziecka, aby go przestraszyć. Po wielu próbach Albert zaczął się bać jednego rodzaju białych puszystych przedmiotów.
Wyniki badań: można „zaprogramować” osobę, aby bała się czegoś lub cieszyła się czymś.
8. Eksperyment w celu zbadania konformizmu, 1951
Co robisz, jeśli wiesz, że masz rację, ale reszta grupy się z tobą nie zgadza? Poddasz się presji grupy, czy też bronisz swojego punktu widzenia? Na te pytania postanowił odpowiedzieć psycholog Solomon Ash.
Podczas swojego eksperymentu Ash wybrał 50 uczniów do udziału w „teście wzroku”. Każdy z nich został umieszczony we własnej grupie, pokazano 18 par kart z pionowymi liniami i poproszono o określenie, który z trzech wierszy na drugiej karcie odpowiada długości linii pokazanej na pierwszej karcie.
Jednak uczestnicy eksperymentu nie wiedzieli, że w grupie byli z nimi aktorzy, którzy czasami celowo udzielali złej odpowiedzi.
Okazało się, że średnio w 12 próbach prawie jedna trzecia uczestników eksperymentu zgodziła się z błędną odpowiedzią większości, a tylko 25 procent badanych nigdy nie zgodziło się z błędną odpowiedzią.
W grupie kontrolnej, w skład której wchodzili tylko uczestnicy eksperymentu, a nie aktorzy, było mniej niż 1% błędnych odpowiedzi.
Eksperyment Ascha pokazałże większość ludzi będzie posłuszna opinii grupy, z przekonania, że grupa jest lepiej poinformowana niż sama osoba.
7. Eksperyment Milgrama, 1963
Profesor Yale Stanley Milgram chciał sprawdzić, czy ludzie będą przestrzegać poleceń, nawet jeśli jest to sprzeczne z ich sumieniem.
W badaniu wzięło udział 40 mężczyzn w wieku od 20 do 50 lat. Zostali podzieleni na dwie grupy - uczniów i nauczycieli. W tym samym czasie aktorzy zatrudniani przez Milgrama zawsze byli wybierani na uczniów, a niczego niepodejrzewającymi przedmiotami zawsze byli nauczyciele.
- Uczeń był przywiązany do krzesła z elektrodami w jednym pokoju, podczas gdy eksperymentator i nauczyciel byli w innym.
- Stwierdzono, że uczeń musi zapamiętywać pary słów z długiej listy, a prowadzący musiał sprawdzić jego pamięć, aw przypadku błędnej odpowiedzi zastosować prąd do krzesła.
- Nauczyciel uważał, że wstrząsy elektryczne wahały się od łagodnych do najbardziej zagrażających życiu. W rzeczywistości uczeń, który celowo popełnił błędy, nie został porażony prądem.
Kiedy uczeń wiele razy mylił się, a nauczyciele wiedzieli o rzekomym silnym bólu, który powodowali, niektórzy odmawiali kontynuowania eksperymentu. Jednak po słownej perswazji eksperymentatora 65% nauczycieli wróciło do „pracy”.
Z badań Milgrama wyłoniła się teoria, która zakłada, że ludzie pozwalają innym kierować swoimi działaniami, ponieważ uważają, że osoba z autorytetem jest bardziej wykwalifikowana i weźmie odpowiedzialność za wynik.
6. Eksperyment z lalką Bobo, 1965
Używając lalki Bobo, która jest naturalnej wielkości zabawką w kształcie kręgli, profesor Albert Bandura z Uniwersytetu Stanforda i jego zespół sprawdzili, czy dzieci naśladują agresywne zachowanie dorosłych.
Bandura i dwaj koledzy wybrali 36 chłopców i 36 dziewcząt w wieku od 3 do 6 lat i podzielili ich na trzy 24-osobowe grupy.
- Jedna grupa zaobserwowała, że dorośli zachowują się agresywnie w stosunku do lalki Bobo (uderzając ją młotkiem, wyrzucając ją w powietrze itp.)
- Innej grupie pokazano dorosłego bawiącego się lalką Bobo w nieagresywny sposób.
- A ostatniej grupie nie pokazano w ogóle modelu zachowania, tylko lalkę Bobo.
Po każdej sesji dzieci zabierano do pokoju z zabawkami i badano, jak zmieniały się ich modele zabaw. Badacze zauważyli, że dzieci, które obserwowały agresywnych dorosłych, próbowały naśladować ich działania w grach.
Wyniki badań pokazująjak dzieci uczą się zachowania, obserwując innych ludzi.
5. Stopa w drzwiach, 1966
Tak nazywała się seria eksperymentów przeprowadzonych na Uniwersytecie Stanforda przez Jonathana Friedmana i S. Frasera. Uczestniczyły w nich dwie losowo wybrane grupy gospodyń domowych.
- Podczas rozmowy telefonicznej każda gospodyni domowa z pierwszej grupy została poproszona o odpowiedź na kilka pytań dotyczących stosowania detergentów (mała prośba). Trzy dni później tych, którzy zgodzili się odpowiedzieć na pytania, poproszono o duże ustępstwo: zezwolenie grupie mężczyzn na wejście do ich domu i spisanie ich artykułów gospodarstwa domowego.
- Druga grupa kobiet natychmiast otrzymała dużą prośbę bez wcześniejszej małej ankiety.
- Ponad połowa badanych z pierwszej grupy, którzy zgodzili się odpowiedzieć na małą prośbę, również zgodziła się z „większą prośbą”. Ale z drugiej grupy mniej niż 25% zgodziło się na dużą prośbę.
Eksperyment „stopa w drzwiach” zademonstrowanyże małe ustępstwo danej osoby zwiększa szansę, że zgodzi się on na dalsze żądania.
4.Eksperyment wyuczonej bezradności, 1967
Jeden z najsłynniejszych eksperymentów psychologicznych wszechczasów przeprowadził amerykański psycholog Martin Seligman. Obiektami badań były psy, które podzielono na trzy grupy.
- Psy z pierwszej grupy otrzymywały lekkie wstrząsy elektryczne, ale potrafiły zatrzymać efekt naciskając panel nosem.
- Psy z drugiej grupy również doznały porażenia prądem, ale jego efekt ustał dopiero, gdy pies z pierwszej grupy nacisnął panel.
- Psy z trzeciej grupy nie były porażane prądem.
Następnie psy ze wszystkich trzech grup umieszczono w boksach z niskimi przegrodami. Skacząc nad nimi, zwierzęta mogły z łatwością pozbyć się porażenia prądem. Właśnie to zrobiły psy z pierwszej i trzeciej grupy. Jednak psy z drugiej grupy po prostu położyły się na podłodze i zaskomlały.
Eksperyment pokazałże niektórzy badani nie będą próbowali wyjść z negatywnej sytuacji, ponieważ przeszłe doświadczenia doprowadziły ich do przekonania, że są bezradni.
3. Efekt outsidera (inaczej efekt obserwatora), 1968
Pomysł na ten eksperyment ma swoje korzenie w przypadku gwałtu i zabójstwa Kitty Genovese w Nowym Jorku z 1964 roku. Zbrodnię obejrzało 38 osób, ale żadna z nich nie interweniowała.
Badacze John Darley i Beebe Latane przeprowadzili 3 eksperymenty, w których badani działali samodzielnie lub z grupą ludzi. Rozgrywano przed nimi sytuację awaryjną (np. Upadek starszej kobiety), a psychologowie obserwowali, czy uczestnicy eksperymentu przyjdą na ratunek, czy nie.
Okazało sięże im więcej informacji (imię ofiary, dlaczego miał kłopoty itp.) otrzyma „świadek”, tym większe jest prawdopodobieństwo, że przyjdzie mu na ratunek. Ponadto ludzie mogą czuć się mniej odpowiedzialni za interwencję, gdy wokół jest wielu innych ludzi. A jeśli nikt inny nie reaguje ani nie podejmuje działań, aby pomóc ofierze, sytuacja nie jest postrzegana jako nagła.
2. Eksperyment w więzieniu Stanford, 1971
Profesor Stanford Philip Zimbardo wybrał 24 studentów do tego słynnego na całym świecie eksperymentu psychologicznego, którym przydzielono więźniów lub strażników.
- Więźniowie byli przetrzymywani w prowizorycznym więzieniu utworzonym w piwnicy oddziału psychologii Stanford.
- Strażnicy „pracowali” na ośmiogodzinną zmianę, z drewnianymi pałkami i mundurami.
Zarówno strażnicy, jak i więźniowie szybko dostosowali się do swoich ról; ale eksperyment musiał zostać przerwany po 6 dniach, ponieważ stał się zbyt niebezpieczny. Co trzeci „strażnik” zaczął wykazywać sadystyczne skłonności, a ludzie pełniący rolę więźniów byli moralnie przygnębieni.
„Zdaliśmy sobie sprawę, jak łatwo można zmienić zwykłych ludzi z dobrego doktora Jekylla w złego pana Hyde'a” - napisał Zimbardo.
Co pokazał eksperyment: zachowanie ludzi będzie w pełni odpowiadać narzuconym im rolom społecznym.
1. Eksperyment na Facebooku, 2012
Nie wszystkie najsłynniejsze eksperymenty psychologiczne są pomysłem ubiegłego wieku. Niektóre z nich odbyły się całkiem niedawno i być może uczestniczyliście w jednym z nich. Przykładem jest eksperyment przeprowadzony na portalu społecznościowym Facebook w 2012 roku.
Około 700 000 użytkowników Facebooka po cichu wzięło udział w testach psychologicznych, aby badacze mogli zobaczyć wpływ emocjonalnie naładowanych postów na ich polubienia i statusy.
Szczegóły eksperymentu zostały ujawnione w artykule naukowym i okazało się, że sieć społecznościowa przez tydzień pokazywała setkom tysięcy użytkowników tylko negatywne lub tylko pozytywne wiadomości w kanale.
Dlaczego badania są przydatne: okazało się, że użytkownicy portali społecznościowych są podatni na „skażenie emocjonalne”, przez co naśladują reakcje emocjonalne innych osób.